|
|
Inleiding
Sinds de grote verdieseling van het NMBS materieelpark in de jaren 60, is amper geïnvesteerd in nieuwe diesellocomotieven.
Omdat het materieel uit de jaren 60 stilletjesaan de pensioensgerechtigde leeftijd naderde, was de NMBS genoodzaakt om nieuw materieel
te bestellen. Men wilde een multifunctionele locomotief die zowel kon ingezet worden voor lijndienst als rangeerdienst. Hij moest niet
geschikt zijn voor passagiersdienst, daar het net in grote mate geëlectrificeerd was, en er voor de laatste diesellijnen nieuwe dieselstellen
reeks 41 gingen besteld worden.
De keuze viel uiteindelijk op een verzwaard en verbeterd ontwerp op basis van de standaard MAK-dieselloc, vooral bekend als, de ook in België
rijdende, NS/Raillion/DB Schenker serie 6400. De Belgische variant is echter langer, hoger, groter en sterker, maar kent uiteraard nog altijd
de uiterlijke gelijkenis, vooral door de niet-gecentreerde middencabine.
In de eerste bouwreeks werden er negentig stuks besteld, wat al snel uitgebreid werd met en tweede reeks van tachtig stuks. Er was lang sprake dat men nog een derde bouwreeks van negentig stuks wilde bestellen, maar dit ging uiteindelijk niet door omdat de locomotieven onder andere niet zo multifunctioneel waren als gedacht: voor zware goederentreinen waren er al snel 3 exemplaren nodig, wat uiteraard niet zo economisch is. De levering van reeks 77 betekende het onmiddellijke einde van rangeerlocomotieven 70, 71, 75, 80, 84, 85 en lijndiesellocomotieven 51 en 62. Door terugval en reorganisatie van het goederenvervoer werd reeks 77 in 2009 ook de hoofdverantwoordelijke voor de afvoer van reeksen 73, 74, 82 en in mindere mate 55.
Inzet
Elke nieuwe 77'er wordt getransporteerd naar Antwerpen-Noord, waarna deze na een testrit aan zijn depot werd toegewezen. De levering van de eerste 7701 vond plaats op 13/09/1999, en de benjamin van de serie de 7868, kwam uiteindelijk aan op 15/07/2005. Vermeldingswaardig is het feit dat de 7868 en 7869 later zijn geleverd dan de 7870! Dit had alles te maken met het feit dat de 7870 op tijd in Antwerpen moest zijn om tijdens een persconferentie te worden voorgesteld als laatste locomotief van de 77/78 reeks. Enkele dagen voor deze persconferentie heeft de 7870 zoals het hoort een testrit uitgevoerd op het net, omdat er geen foto's van de 7870 mochten verschijnen voordat deze werd voorgesteld, werden de nummers tijdens deze testrit eenvoudigweg afgeplakt…
De eerste 8 77'ers bleven in Antwerpen-Noord waarbij ze reeks 74 van de heuveldienst verstootten, de locomotieven werden hiervoor uitgerust met
een automatische én manuele afstandsbesturing per radio, automatische koppelingen en grondradio. Locomotieven 7709 tot 7728 kregen ook een
automatische koppeling, manuele afstandsbesturing per radio en grondradio. En de rest van de reeks, buiten de ijzeren rijn 77'ers, moet het doen met
enkel de manuele afstandsbesturing per radio en grondradio.
Na Antwerpen-Noord kregen al snel de stelplaatsen van Charleroi-Sud, Kinkempois en Merelbeke enkele 77'ers op proef, en naarmate de levering
vorderde werden steeds meer 77'ers verdeeld over de 4 stelplaatsen.
Regelmatig worden de 77'ers, behalve de eerste 8 en de ijzeren-rijn exemplaren, van stelplaats gewisseld om de reeks gelijkmatig te laten
verslijten. Een locomotief uit bv. Antwerpen legt op jaarbasis een veel groter aantal kilometers af dan een uit pakweg Monceau.
Ijzeren Rijn
Om met reeks 77 ook in het buitenland te kunnen rijden werden de 7771 - 7790 geleverd met ATB en Indusi . De locomotieven werden herkenbaar
gemaakt door B-logo's op de zijkanten van de stuurposten te plaatsen. Vreemd genoeg werd vanaf de 7824 standaard bij levering zo'n B-logo
voorzien op de stuurposten, ook lagere nummers worden bij revisie,… soms uitgerust met dergelijk logo.
Omdat de Nederlandse seinen aan de rechterkant staan, moeten de ijzeren-rijn 77'ers in Nederland steeds met de korte neus aan de buitenzijde
rondrijden.
Eind 2004 verkregen de ijzeren-rijn 77'ers eindelijk hun toelating voor Nederland en Duitsland en konden hun diensten startten. Door toegenomen
goederenvervoer werd in 2007 beslist om nog 5 extra 77'ers uit te rusten met het ijzeren-rijn pakket: de 7766-7870. De ATB-installatie van
deze locomotieven kwam trouwens van de inmiddels ex-ijzeren-rijn 55'ers!
Door de steeds zwaarder wordende treinen moest er vaker en vaker met 3 locomotieven gereden worden, en de 5 extra ijzeren-rijn 77'ers
volstonden niet om alles op te vangen. Hierop werden in 2008 de 7815 en 7842 aangepast om te dienen als middelste locomotief. Beide locomotieven
werden voorzien van een sleetgroef op hun wielen, daar dit verplicht is in Duitsland. Later werden meer locomotieven voorzien van deze sleetgroef,
waardoor er ook andere nummers als "tussenloc" verschenen op het buitenlandse net.
Met de komst van reeks 28 in 2009 verloren de ijzeren-rijn 77'ers quasi al hun diensten naar Nederland en Duitsland, de locomotieven behielden
hun installatie en werden ingezet in de binnenlandse goederendienst.
In 2011 behielden enkel de 7866 - 7869 hun toelating om diensten uit te voeren op het Nederlandse en Duitse net. Deze 4 locomotieven worden
enkel nog ingezet voor buitenlandse ritten als er een tekort is aan 28'ers.
ETCS
Het heeft opvallend lang geduurd vooraleer men ETCS in reeks 77 is beginnen inbouwen. Toch was Lineas er snel bij om de eerste ETCS-testen uit te voeren. In maart 2020 werd de 7840 voorzien van een ETCS-installatie die zich in een kast net voor
de stuurpost van de lange neus bevond. Het speciale was dat de ETCS-beveiliging niet inwerkte op de locomotief, en er ook geen scherm voorzien was in de cabine waaruit men kon opmaken wat ETCS "zag'.
Hierna bleef het lang stil...
In april 2021 vaardigde Infrabel de 7792 naar Salzinnes af om ETCS in te bouwen. Een jaar later, in april 2022, kon
7792 zijn eerste ETCS testen uitvoeren op het net. Deze testen hebben niet lang geduurd doordat 7792 al snel naar Antwerpen-Noord moest voor een grote revisie. Uiteindelijk kwam 7792 in december vrij zodat
de ETCS-installatie toch afgewerkt kon worden. In februari 2023 kon Infrabel eindelijk alle ETCS-testen uitvoeren met een complete ETCS-77'er. Vreemd genoeg koos men ervoor om reeds in november 2022 het ETCS-programma voor de overige 77'ers op te starten
vooraleer men een volledig functionerend exemplaar had.
De ETCS-installatie zorgde ook voor enkele aanpassingen in het uiterlijk van de 77'ers. Ook bij deze locomotieven bouwde men 2-kleurige LED's in. Hierdoor werden de grijze koplamphouders de helft kleiner gemaakt omdat er maar 1 koplamp meer over bleef.
De exemplaren van Infrabel werden tevens uitgerust met een camera die gericht is op de koppeling.
B-technics
Door de verdere opsplitsing tussen de goederen en reizigersafdeling van de vroegere NMBS, moest ook reeks 77 verdeeld worden tussen beide
afdelingen. Maar liefst 35 locomotieven, 7735 - 7766, werden ingedeeld bij B-technics om rangeringen uit te voeren ten behoefte van het
passagiersvervoer. Deze locomotieven werden voorzien van een radionaam, de tekst "B-technics" onder het nummer op de stuurcabine. En hun
nummer werd ook boven de ruiten op de kopse kant van de cabines geplaatst.
Dankzij de verminderde goederenvolumes werden er in 2012 steeds meer 77'ers in park gezet in de B-logistics pool. Om onbekende redenen zijn 7709 - 7710, 7728 - 7734,
7784 - 7802, 7804 en 7818 in de jaren daarna naar B-technics verhuist. Wat ervoor zorgde dat het bestand groeide tot maar liefst 62 77'ers! In februari 2015 zijn 7785 en 7786
terug naar B-logistics gegaan en in december 2015 verkocht men 17 exemplaren aan Infrabel. In januari 2016 bestond de B-transport pool uit nog 43 77'ers.
Omdat de pool groot genoeg was werden in de jaren erna verscheidene 77'ers doorverhuurd aan andere operatoren. De exemplaren van DB Cargo kregen zelfs een aangepast livrei!
B-logistics
De opsplitsing had ook zijn gevolgen voor de locomotieven behorend tot B-logistics. Omdat niks meer mocht denken aan de oude NMBS,
begon men vanaf het tweede kwartaal van 2012 alle NMBS-logo's op de locomotief te verwijderen. Ook de AVE-code bij het NVR nummer mocht
er aan geloven, het B-logo werd BLX (B-logistics). Het NVR nummer van de 7701 veranderde hierdoor van 92 88 0077 001-0 B-(B) naar 92 88 0077 001-0 B-BLX.
Door het mindere werk werd er besloten om begin 2012 een 20-tal exemplaren in park te zetten. Het aandeel locomotieven in park bleef aangroeien, en tegen eind 2012 waren er nog slecht 93 B-logistics 77'ers in dienst.
In 2012 en 2013 transfereerden 27 in park geplaatste 77'ers naar B-technics.
Gelukkig bleef het goederenverkeer niet afnemen. In november 2013 begonnen er stilletjesaan enkele exemplaren terug in dienst te komen om tegen het tweede kwartaal van 2014 terug 102 actieve exemplaren te hebben. Een andere reden om meer 77'ers in dienst te nemen
was de operator Captrain, ter vervanging van enkele SNCF BB67500'en zocht Captrain naar goedkope last mile locomotieven. Deze werden gevonden bij concurrent B-logistics. Vanaf mei 2014 werd er 1 77'er gehuurd,
vanaf juli 2014 2 stuks om in november uit te breiden naar 3 exemplaren.
In de jaren hierna zou , het ondertussen tot Lineas omgedoopte bedrijf, verscheidene 77'ers blijven verhuren aan een rist operatoren én aan Infrabel. Crossrail en HSL plaatsten bedrijfsstickers op 'hun' exemplaren.
Dankzij enkele herindienststellingen in 2015 staat de materieelbalans op 106 actieve stuks en 4 in park.
Infrabel
Dankzij de enorme uitbreiding van de B-technics 77'er pool vanaf 2012 huurden Infrabel en vooral dochter Tuc-Rail vaak 77'ers om werktreinen te slepen. Infrabel was er zo tevreden van dat er 19 stuks (7709 -7710, 7728 - 7732, 7793 - 7802, 7804 en 7818) op 31 december 2015 werden overgekocht.
Trivia
Door de lange neus is het vaak moeilijk om seinen te zien die aan de verkeerde kant van het spoor staan. Als proef werd de 7741 uitgerust
met lichtjes afgeschuinde motorhuiven.
Voor een aprilgrap van het magazine spoorwegjournaal werd begin 2007 de 7860 een tijdlang voorzien van een pantograaf van reeks 23 én
hernummerd naar 7871. In het bijhorend artikel stond dat de NMBS 10 locomotieven van reeks 77 wilde ombouwen om ook te kunnen rijden onder
3kV, en hernummerd werden van 7871 tot 7880.
Het is verboden om de volledige tekst van deze pagina te publiceren zonder toestemming van de rechthebbende